De kwestie van de kerkgebouwen leeft volop in Nederland. Zo was er op 1 februari jl. een bijeenkomst met ‘vertegenwoordigers van kerkeigenaren, provincies, gemeenten, de RCE en andere erfgoedinstellingen’ in het kader van het project ‘De Verbinding’. Een initiatief van de RCE. Besproken werd wat er her en der zoal aan informatie over kerkgebouwen is, waar iedereen mee bezig is en hoe dit alles gekoppeld zou kunnen worden. Technisch kan er op dit gebied immers steeds meer.

Turven, groeperen en analyseren

Op de website van de Agenda Toekomst Religieus Erfgoed wordt uiteengezet wat de achtergrond van dit initiatief is:

Vaak wordt de vraag gesteld: hoeveel kerken zijn er nu precies in Nederland? Of, hoeveel kerken zijn herbestemd? Hoeveel kerken staat sluiting te wachten? Begrijpelijke vragen die lastig te beantwoorden zijn omdat er nergens een centrale registratie plaatsvindt. Bij benadering weten we dat er nu 5.500 kerkgebouwen, kloosters en synagogen in Nederland zijn. Ook is de verwachting van de kerkeigenaren dat er de komende 10 jaar naar schatting tussen de 1.500 en 4.500 van deze gebouwen hun oorspronkelijke functie zullen verliezen. Om deze schattingen om te zetten naar feiten is er meer grip op de cijfers nodig. [ … ] Bij ons professioneel denken en handelen zijn cijfers, data-analyse, data-mapping of logaritmes niet meer weg te denken. Ook als het om de toekomst van religieuze gebouwen gaat. Want om navolgbare keuzes te kunnen maken tussen kerken die in religieus gebruik blijven, herbestemd worden of anderszins, is meer inzicht in ons kerkenbestand noodzakelijk. En dat betekent turven, groeperen en analyseren.

Probleem of kans

Meten is weten, ook als het om religieus erfgoed gaat, natuurlijk. Die gebouwen zijn kostbaar, ze staan te vaak leeg en vormen een uitdaging. Ergo: ze zijn een probleem of een kans, het kan diverse kanten op. Ook de kerkeigenaren zelf leggen blijkbaar het hoofd in de schoot, al zijn de schattingen nogal ruim. In de ene gedachte houden we een vijfde van de kerkgebouwen over, in de andere verdwijnt dat aantal juist. Het is moeilijk te zeggen.

Wat moeten plaatselijke kerken hiermee?

Dat is een vraag die wel opkomt. Is geloof en alles dat daarmee samenhangt, inclusief het kerkgebouw, een relict uit het verleden of is het een levende werkelijkheid. En hoe dan? Zijn die kerkgebouwen, met veel liefde, doorzettingsvermogen en aandacht door onze voorgangers gebouwd, inderdaad een sta-in-de weg, of kunnen we ze een goede plek geven in onze gemeenschappen? Zijn ze ergens goed voor? Het ontbreekt ergens een beetje aan alles dat moeilijk te meten is en dat essentieel is voor religieuze gemeenschappen, zoals geloof, hoop en liefde.

Het smalle pad op gaan

Gelukkig komt Kerkelijk Waardebeheer steeds vaker ook andere geluiden tegen. Van mensen die niet naïef zijn, die zich geïnspireerd voelen en die dus niet bij de pakken neer gaan zitten. Traditie moet van binnenuit vernieuwd worden en steeds meer kerkbestuurders gaan dit smalle pad op en zoeken naar wegen om de goede boodschap te blijven verspreiden. Behalve geloof, hoop en liefde is daar verstand en geduld bij nodig, zeker als het om kerkgebouwen gaat.